Emsal kira bedelinin uygulanıp uygulanmayacağına, öncelikle gayrimenkulun mesken mi yoksa işyeri olarak mı, daha sonra da gayrimenkulun usul, füru veya kardeşlerin mi yoksa bunların dışındaki kişilerin mi kullanımına mı bırakıldığına bakılarak karar verilmesi gerekiyor.
Bedelsiz olarak veya düşük bedelle başkalarının (usul, füru veya kardeşlerin dışında) kullanımına bırakılan gayrimenkuller için bu gayrimenkullerin mesken veya işyeri olup olmadığına bakılmaksızın emsal kira bedeli esası uygulanacak.
Bina sahibini usul, füru veya kardeşlerinin “ikametine” bedelsiz olarak tahsis edilen konutlar için emsal kira bedeli esası uygulanmayacak. Ancak bedelsiz olarak usul, füru veya kardeşlerinin kullanımına bırakılan “işyerleri” için emsal kira bedeli esası uygulanacak. Buna göre:
-Gayrimenkulun gerek mesken gerek işyeri olarak başkalarının ikametine bırakılması halinde, emsal kira bedeli uygulanacak,
-Usul, füru veya kardeşlerin ikametine bırakılan meskenler için emsal kira bedeli uygulanmayacak,
-Gerek başkalarının gerekse usul, füru veya kardeşlerin kullanımına bırakılan işyerleri için nakden veya hesaben kira ödemesinde bulunulmaması, başka bir ifade ile defter ve belgelerde gider olarak gösterilmemesi şartıyla, gelir vergisi tevki-farj yapılmayacak,
-Başkalarının kullanımına bırakılan mesken ve işyerleri ile usul, füru veya kardeşlere bırakılan işyerleri için emsal kira bedeli uygulanacağından, emsal kira bedeli mal sahipleri tarafından elde edilmiş gayrimenkul sermaye iradı olarak beyan edilecek. Gelir Vergisi Kanunu’nun, “Emsal Kira Bedeli Esası” başlıklı 73. maddesinde, emsal kira bedelinin uygulanmayacağı durumlar dört bent halmde sıralanmıştır.
-Boş kalan gayrimenkullerin muhafazası amacıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması,
-Konutların, mal sahiplerinin oğlu, kızı, torunu, annesi, babası veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında, kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz),
– Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi,
– Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve beledi yeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda, emsal kira bedeli esası uygulanmaz.
Ayrıca, yetkili özel mercilerce ya da mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş bir kira bedeli varsa, bu kira tutarına itibar edilir, ayrıca emsal kira bedeli hesaplanmaz.