Son 6 yıldaki denetimlerin ortalamasına göre, denetlenen asansörlerin yüzde 51,3’ü “kesinlikle kullanılamaz durumda.
ANKARA- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Makina Mühendisleri Odasının hazırladığı “Asansörlerde Durum Raporu”na göre, Türkiye’de denetlenen ortalama 2 asansörden 1’i “kesinlikle kullanılamaz” durumda.
Bu tabloya rağmen denetimin sınırlı kalmasının eleştirildiği raporda, geçen yıl ülkedeki yaklaşık 177 bin asansörden sadece yüzde 5,5’inin oda tarafından kamu denetimine tabi tutulduğu bildirildi.
Çeşitli illerden toplam 38 belediyede yapılan denetimlerde toplam 9 bin 763 asansör incelendi. Bunların 4 bin 645’inin (yüzde 48) “kesinlikle kullanılamaz”, 2 bin 975’inin (yüzde 30) “eksikleri giderildikten sonra kullanılabilir” ve 2 bin 136’sının (yüzde 22) “iyi” durumda olduğu belirlendi.
ÇANKAYA’DA 3.916 ASANSÖR’DEN 315’İ İYİ DURUMDA
Söz konusu belediyelerden Çankaya’da 3 bin 916 asansör kontrol edildi ve bunların sadece 315’i uygun bulundu. 2 bin 671’inde bazı eksiklikler tespit edildi, 930’unun ise kullanılmasının sakıncalı olduğu belirlendi.
İzmir Bornova’da kontrol edilen 1.569 asansörün 1.054’ünün tehlikeli olduğu anlaşıldı. 415’inin durumu iyi bulundu, 100’ünün de eksiklikleri giderildikten sonra kullanılabileceğine karar verildi.
Mersin’in Akdeniz ilçesinde de 1.131 asansörün kontrolü yapıldı. Bunların 908’ini kullanılamaz kabul edilen “kırmızı etiketli”, 28’ini eksiklerinin bulunduğunu gösteren “mavi etiketli”, 195’ini de iyi durumda olduğunu ifade eden “yeşil etiketli” asansörler oluşturdu.
Öte yandan, listede, Edirne, Lüleburgaz, Keşan gibi denetlenen tü asansörlerin “yeşil etiketli” belirlendiği belediyeler de yer aldı. Edirne’de kontrolü yapılan 100, Lüleburgaz’da 99, Keşan’da 9 asansörün tümünün “iyi durumda olduğu tespit edildi.
ASANSÖRLERİN YÜZDE 31’İNİN KULLANIMINDA SAKINCA YOK
Rapora göre, Oda tarafından 2004-2009 yılları arasında yapılan tüm denetimlerin ortalaması alındığında denetlenen asansörlerin yüzde 51,3’ünü “kesinlikle kullanılamaz”, yüzde 17,1’ini “eksikleri bulunan”, yüzde 30,7’sini ise “kullanılabilir” durumdaki asansörler oluşturdu.
Söz konusu dönemde Makina Mühendisleri Odası ile protokolü bulunan toplam 51 belediye sınırlarındaki asansörlere yönelik kontrol verileri şöyle:
Türkiye’deki toplam asansörlerin 2004’te yüzde 6,5’i, 2005’te 14,2’si, 2006’da yüzde 5’i, 2007’de yüzde 8,3’ü, 2008’da yüzde 6,2’si, 2009’da yüzde 5,5’i kontrol edildi.
Denetimden geçirilen asansörlerin 2004’te yüzde 44,8, 2005’te yüzde 63,3, 2006’da yüzde 52,7, 2007’de yüzde 54,5, 2008’de yüzde 45,5, 2009’da ise yüzde 47,5’inin “kesinlikle kullanılamaz” durumda olduğu tespit edildi.
2004’te asansörlerin yüzde 37, 2005’te yüzde 22, 2006’da yüzde 33,1, 2007’de yüzde 28,8, 2008’de yüzde 41,9, 2009’da ise yüzde 21,8’inin kullanılmasında sakınca olmadığı saptandı.
Oda raporunda, “Genel olarak bu tablo halkımızın can güvenliğinin nasıl büyük bir tehlike içinde olduğunun açık kanıtıdır” denildi.
RUHSATSIZ BİNALAR TÜMÜYLE DENETİM DIŞI
Denetimlere ilişkin tablodaki sayısal büyüklüklerin Ankara, İzmir ve Mersin’in büyük ilçe verilerinden oluştuğuna dikkat çekilen raporda, “Bu yönüyle mevcut tablonun asansörlerdeki denetimsizliğe ilişkin Türkiye ortalaması hakkında tahmini/takribi oranlara yönelik veri sunduğu söylenebilir” denildi.
Asansörlerin “bilinmeyen küçük bir yüzdesinin de yetkisiz, yetersiz ve denetimsiz firmalarca kontrol edildiği” kaydedilen raporda, Makina Mühendisleri Odası (MMO) ve Elektrik Mühendisleri Odası’nın (EMO) belediyelerle ortak protokol imzalayarak yaptığı kamu denetimlerinin, mesleki esaslara ve standartlara uygun yürütüldüğü vurgulandı.
MMO ve EMO’nun kamu adına yürüttüğü kontrollerde, bir asansörün 132 ayrı noktadaki durumunu belirleyen bir rapor düzenlendiği belirtilerek, “Eksikleri tespit edilen ya da kullanılması sakıncalı görülen asansörler, eksikleri giderildikten sonra ikinci bazen üçüncü kez kontrol edilmekte ve raporlanmaktadır. Yıllık kontroller, can ve mal güvenliğini sağladığı gibi, işini doğru yapmayan, uygunluk belgesi olmayan, gerekli koşulları yerine getirmeyen bakımcı firmaların tespit edilmesinde de etkili olmaktadır” denildi. Özellikle piyasadaki denetim boşluğunun eleştirildiği raporda, öne çıkan bazı çözüm önerileri şöyle:
Asansör Yönetmeliğinde, halen kullanılmakta olan asansörlere ilişkin bir yaptırım bulunmuyor. Yeni yapılan asansörlerde uygulanmakta olan güvenlik kriterlerinin, kullanımdaki asansörlere de uygulanması yönünde düzenleme yapılmalı.
Asansörlerin ilk denetimleri belediyelerce veya valiliklerce yapılarak ruhsat verilmekte, odalar ise ancak protokoller çerçevesinde ruhsatlandırma süreçlerinde devreye girebiliyor. Oysa Türkiye’de çok sayıda iskansız bina bulunuyor ve bu binaların asansör denetimleri yasal boşluklar nedeniyle yapılamıyor. Bu durum, birçok binadaki asansörlerin topraklamasız, emniyetsiz ve fren tertibatı bulunmaksızın çalışması anlamına geliyor. Söz konusu binalara ve denetimsiz asansörlerine yönelik de çalışmalar yapılmalı.
Bina sorumluları-yöneticileri, belediyeler ve valiliklerin duyarlı kılınması ve yasal mevzuat doğrultusunda davranmaları sağlanmalı. İşbirliği ve eşgüdüm, belediyeler ve valilikleri de içererek, topluma yayılmalı.